Nhà thơ Phan Hoàng: Gió dựng thành lũy biên cương

     Nhà thơ Phan Hoàng ở  đảo Đá Tây - Trường Sa

Sinh ra và lớn lên trên bán đảo Đông Tác cuối dòng sông Đà Rằng (Tuy Hòa, Phú Yên), chứng kiến những mùa gió quê nhà và cả những “mùa giông tố” của thời cuộc, nhà thơ Phan Hoàng nói, không gian chủ đạo trong thơ anh cũng là một không gian gió, dịu dàng mà hiên ngang, uyển chuyển mà dữ dội. Trong những ngày này, khi Biển Đông dậy sóng, cảm xúc về hồn thiêng sông núi trong lòng anh càng mãnh liệt…

* Trong tâm thế này, chắc anh cũng đang sáng tác về biển đảo?

- Không phải thời điểm này tôi mới sáng tác thơ về biển. Trước đây tôi từng có những bài: Mặt trời trong ngôi nhà thân thuộc, Gió hợp hôn đất nước, Tiếng hát trên đảo Sơn Ca… Hiện tôi đang tập trung hoàn thành tiếp loạt thơ về Trường Sa. Tôi cũng vừa chăm chút lại bài Gió dựng thành lũy biên cương, được viết sau hai chuyến đi xuyên Việt. Đây cũng sẽ là một bài trong tập Bước gió truyền kỳ sắp in.

* Những xúc cảm nào về Trường Sa anh không thể quên?

- Rất nhiều. Trường Sa - trong lòng tôi không quá xa xôi mà ngược lại rất gần gũi, từ tiếng chuông chùa, từng ngọn rau muống biển, từng người lính… Gần gũi mà thiêng liêng, bất cứ ai ra Trường Sa trở về đều có cách nhìn khác về đất nước, dân tộc mình. Phải đi mới thấm thía tình yêu dành cho Tổ quốc, để biết rằng giữa trùng khơi ấy, biển không hề bình yên. Tôi nhớ có lần trên đảo Sơn Ca, đoàn công tác đang diễn văn nghệ thì trên trời xuất hiện máy bay lạ, các chiến sĩ lao lên công sự, sẵn sàng làm nhiệm vụ. Chúng tôi ngơ ngác, không kịp biết mình đang đối mặt với điều gì. Thế mới biết, hiểm nguy có thể xảy đến bất cứ lúc nào. Sau lần ấy, tôi đã viết bài thơ Tiếng hát trên đảo Sơn Ca: Em hát về vùng trời bình yên/Đảo bỗng nhiên báo động/ Tiếng sơn ca chới với giữa trùng khơi/Dưới lớp sóng dịu êm/Âm ỉ bao trận bão…

* Theo anh, thơ ca ở thời điểm này có còn đủ sức tạo ảnh hưởng “trên mặt trận văn hóa”?

- Trước đây, website Hội Nhà văn TP.HCM cũng có chuyên đề thơ về Biển Đông nhưng không thường xuyên. Giờ số lượng tác phẩm đã nhiều lên. Rõ ràng tình yêu quê hương đất nước luôn ẩn sâu trong lòng mỗi người, khi đất nước có biến cố, tình yêu ấy trỗi dậy mãnh liệt. Không thể so sánh với thơ thời kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, nhưng thơ ca từ sau thời kỳ đổi mới đến nay đã có được tầm vóc riêng mà có lẽ những nhà phê bình chưa đánh giá hết.

* Trong thơ anh không chỉ có cảm xúc mà còn có cả lịch sử đầy thăng trầm của Tổ quốc…

- Đó là vì tôi rất yêu lịch sử. Từ năm lớp 3 tôi đã thích và say mê đọc sách sử, có khi thuộc cả nhiều chương. Càng đọc càng ngấm, để rồi tự hỏi vì sao phải có chiến tranh? Vì sao đất nước Việt Nam phải trải qua 14 lần giông tố trong những cuộc chiến gìn giữ biên cương? Hỏi để đi tìm câu trả lời về hòa bình. Sau này, khi đi làm báo, viết chân dung các danh tướng Việt Nam, tôi cũng đã tự hỏi rất nhiều lần như vậy. Không thể có câu trả lời, bởi mỗi thời kỳ đều có những lý do, mục đích và biện giải riêng. Tôi nhớ có rất nhiều vị tướng nói “chúng ta phải luôn cảnh giác đàn anh Trung Quốc”. Lịch sử và những bài học xương máu còn đó.

* Có một nỗi ám ảnh nào từ lịch sử đã chi phối lựa chọn và phong cách sáng tác của anh?

- Tôi có một ký ức hãi hùng vào năm lên bảy tuổi, đúng năm đất nước được giải phóng. Quê tôi cứ vài ba ngày là có một xác chết được đưa về, hoặc bộ đội hoặc lính cộng hòa. Tôi nghe tiếng súng nổ hàng đêm, chứng kiến cảnh đạn lạc sượt ngang vai mẹ. Cả tuổi thơ ám ảnh xác người trôi lềnh bềnh trên con kênh nhỏ chảy qua nhà mình. Những hình ảnh chết chóc kinh hoàng đó ám ảnh tôi dữ dội.

* Có phải vì vậy mà trong rất nhiều sáng tác của anh có hình ảnh của sóng, của gió...

- Tôi sinh ra giữa gió, lớn lên trong gió. Ở đâu cũng có gió nhưng gió miền Trung rất khắc nghiệt, có khi dịu dàng nhưng có lúc hết sức dữ dội. Có lẽ đó như là hơi thở, quen thuộc đến mức không hẳn tôi có chủ ý viết về sóng, gió nhưng những câu thơ lại cứ gắn với sóng, gió.

* Mỗi người sinh ra đều có một sứ mạng. Anh có nghĩ sứ mạng của mình thuộc về thơ ca?

- Tôi sống trong những giai đoạn chuyển giao khốc liệt, trải qua mất mát, từng có lúc bế tắc, bất lực. Tôi không dám nói đã và sẽ làm được điều gì lớn lao cho Tổ quốc, cho cuộc đời, nhưng với riêng tôi, điều lớn lao đó chính là trách nhiệm. Sống có trách nhiệm với bản thân và với mọi người. Đó vừa là mối lo vừa là hạnh phúc và niềm vui. Tôi cũng không đặt nặng hay kỳ vọng về những gì mình có thể làm cho thơ ca, chỉ cần trong khoảnh khắc trải lòng với con chữ, tôi thấy mình hạnh phúc.

* Xin cảm ơn anh!

TIỂU QUYÊN (thực hiện)

BÁO PHỤ NỮ TP.HCM - 23.5.2014

Nhà thơ Phan Hoàng ở biên giới phía Bắc

PHAN HOÀNG

GIÓ DỰNG THÀNH LUỸ BIÊN CƯƠNG

1.

Khi lịch sử gồng mình trước những cơn bão lớn

mọi con đường đất nước đều thẳng hướng biên cương.

Núi đi trong sương lạnh

núi đi trong mây mù

núi đi trong gió cuốn

núi lặng lẽ ngắm mình thung sâu.

Núi thanh niên lẫm liệt

núi thiếu nữ mơ màng

núi thiếu phụ nõn nà một con.

Núi bí ẩn đàn đàn mã phục

núi trùng trùng muôn vạn hùng binh

núi ngút trời dũng khí người lính trấn thủ địa đầu

núi ôm ấp tâm sự thắt lòng vọng phu hoá đá

núi thức mùi hương dặm xưa trinh nữ

núi dậy hơi men chiến tướng khóc quân.

Núi ôm trong lòng bí mật những con đường

tinh hoa binh pháp biến hoá rồng tiên

ánh sáng chủ quyền truyền kỳ nòi giống.

2.

Ta là hạt bụi nung nắng phương Nam

theo di chúc chín lời của cha

ngược hướng đường mòn khẩn hoang

về đất tổ tắm gội trong gió biên cương

lên chiến trường xưa thắp chín nén hương

quỳ một chân

van vái tám phương

quỳ hai chân

một phương van vái

cúi rạp mình trộn lẫn đất đai...

Ta nghe gió nối mọi ngả đường

núi rừng chuyển rung những âm thanh kỳ lạ

ngựa hí

gươm khua

tên bay

trống giục

lưu luyến tiễn đưa

nỉ non than khóc

vội vội vàng vàng tiếng thở đêm tân hôn…

3.

Gió núi mang tình yêu biển

khoác lấy vai ta

như bàn tay cha hiện về thầm nhắc:

- Vòng quanh khắp hành tinh này

không dân tộc nào

không đất nước nào

hiếm hoi thế hệ bình yên

nối nhau quẫy đạp bóng đêm

đứng lên

chống chọi mười bốn cuộc ngoại xâm

chống chọi mười bốn lần giông tố biên cương

giành lại từng dấu chân giao chỉ

giành lại từng viên đá cuội in bóng chim lạc chim hồng

giành lại từng hạt cát mang hình đảo chìm đảo nổi

giành lại từng tia sáng cánh cò cánh vạc

giành lại từng tiếng khóc bình yên tao nôi!

- Vòng quanh khắp trái đất

không dân tộc nào

không đất nước nào

oằn vai

gánh

mười bốn cuộc chia ly không dám hẹn ngày về

không dám tỏ bày nỗi nhớ niềm thương

không biết cha con đối đầu

không ngờ anh em bắn nhau

máu đỏ oán khóc sông

xương trắng hờn than núi

bao tinh hoa hoá thành cát bụi

bao bà mẹ tim ngừng đập vẫn mở mắt đợi con

bao người vợ úp mặt chờ chồng lửa lòng đông cứng!

Mỗi lần trống đồng Đông Sơn thúc quân xông trận

mỗi lần khí thiêng Đại Việt bạt vía quân thù

mỗi lần non nước Lạc Hồng xây lại từ thương đau.

4.

Khi lịch sử gồng mình trước những cơn bão lớn

mọi con đường đất nước đều thẳng hướng biên cương.

Mải theo di chúc chín lời

chơi vơi giữa trời khuya vắng

ta ngược bước gió tổ tiên

lành lạnh địa đầu sương trắng

vẫn nghe từ trong xa thẳm

núi rừng không ngừng chuyển rung.

Có những cỏ cây bị đánh cắp xứ người cất lời trách gió

có những hồn thiêng mất quê đớn đau phẫn uất mắt đêm

có những ngọn đồi máu xương vô tình bụi mờ cát phủ.

Có người lính trấn thủ tay gươm tay đàn bồng bềnh mây nước

có người đàn bà trẻ ôm con chân không chấp chới xanh non

có tiếng trống như tiếng gầm hùm beo vọng vang vách đá.

Và

náo động bốn phương

gió âm u

ào ạt từ mọi ngả đường oai hùng lịch sử

tràn về

gió Hát Giang

gió Bạch Đằng

gió Như Nguyệt

gió và gió…

gió Diên Hồng

gió Chương Dương

gió Hàm Tử

gió Chi Lăng

gió Đống Đa

gió Rạch Gầm

gió và gió…

gió La Ngà

gió Đông Khê

gió An Khê

gió Mộc Hoá

gió Điện Biên

gió và gió…

gió Trường Sơn

gió Hoàng Sa

gió Sài Gòn

gió Tây Ninh

gió Lạng Sơn

gió Trường Sa

gió và gió…

ào ạt từ mọi nẻo đường Tổ quốc

tràn về rừng thiêng biên cương

tràn về khu rừng Đại tướng.

Gió hội tụ anh linh núi sông

như những đạo quân bí mật chớp nhoáng Lý Thường Kiệt,

những đạo quân mưu lược hào khí Đông A - Trần Quốc Tuấn,

những đạo quân áo vải thần tốc Tây Sơn - Nguyễn Huệ,

những đạo quân hợp vây đánh chắc tiến chắc Võ Nguyên Giáp.

Những đạo quân chưa bao giờ rời mắt khỏi cõi bờ,

chưa bao giờ rời mắt khỏi biển đảo,

chưa bao giờ rời mắt khỏi lũ sói đói di truyền luôn khát thèm cánh chim mỡ màng Lạc Việt luôn khát thèm mảnh đất rồng thiêng bay lên những giấc mơ Phù Đổng.

Những giấc mơ giản dị như khí trời trong lành để thở như thực phẩm an toàn để ăn như nước sạch để uống và đêm đêm lứa đôi tự do khoả thân quấn nhau cháy đến sinh sôi.

5.

Ngược hướng đường mòn khẩn hoang

hạt nắng phương Nam lặng lẽ địa đầu rừng thiêng phía Bắc,

ta như người lính mới mang thơ canh giữ biên cương

say trắng đêm hầu chuyện cùng linh hồn trấn thủ.

Gió núi mãi quấn từng bước chân đá mềm mang gien giao chỉ,

quấn từng tia sáng ước mơ di truyền hoàng đế áo vải anh minh:

nhẹ nhàng mở lòng đưa kiệu hoa đón hoà khí

quyết liệt xông pha thu hồi từng ngọn cỏ ngọn sóng lưu lạc cắt chia.

Những ngôi sao xanh đâu đó từ phương Nam hiện ra

những hơi thở ái ân đâu đó từ phương Nam dậy hương

những tiếng khóc sơ sinh đâu đó từ phương Nam cất lên

trong hương rừng quyện mùi hương biển.

Gió núi vẫn quấn chặt lấy ta

gió dựng thành luỹ biên cương

như vòng tay ấm áp của cha hiện về thầm nhắc:

- Vòng quanh khắp hành tinh này

không con đường nào bằng con đường quyến rũ tuổi thơ ta đi

không con đường nào bằng con đường khát vọng rồng tiên dựng lên

không con đường nào bằng con đường khốc liệt đàn chim Việt bay qua

con đường vọng phu ai xuôi vạn lý chín chiều ruột đau chớp bể mưa nguồn.

Dòng máu Lạc Hồng như tùng bách non cao

phong ba đảo xa

trúc mai khu vườn trầm tư minh triết,

nếu tìm được con đường ánh sáng khác

tiết kiệm sông máu núi xương đại dương nước mắt

tiết kiệm thời gian lạc hậu đói nghèo,

mở ra bầu trời mưa thuận gió hoà

mở ra cánh đồng dân ca trĩu bông hồng môi thôn nữ,

nếu tìm được con đường ánh sáng khác

tư duy tự do độc lập

trí tuệ rộng mở sinh sôi

tâm hồn lãng mạn bay tới giấc mơ không ranh giới nhạy cảm,

chúng ta hãy như ngọn gió mạnh mẽ tự tin

bước tới

dâng lên tổ tiên chín nén hương thơm

quỳ một chân van vái tám phương

quỳ hai chân một phương van vái

cúi rạp mình hít sâu sinh lực truyền kỳ đất đai,

khóc chín tiếng nhớ thương những linh hồn vương vấn

mừng non sông tan dần sương mù nặng nề âm khí

mừng những bà mẹ trong cơn đau hạnh phúc sinh nở không còn e sợ súng gươm cướp mất con mình

Nếu tìm được đường bay vàng hội nhập bình yên

rộng mở chân trời nhân văn giống nòi Lạc Việt

hãy tự tin trúc mai

hiên ngang phong ba

vững vàng tùng bách

mạnh mẽ như ngọn gió thiêng dựng thành luỹ biên cương.

PH