Nhà văn Lê Văn Thảo với gia đình người em Lê Văn Duy
Trên mặt trận văn nghệ
Thuở nhỏ anh vào chiến khu Đồng Tháp Mười học trường
kháng chiến. Năm 1950, mẹ chúng tôi về Long Xuyên, anh theo học tại Trường
Trung học Thoại Ngọc Hầu, thị xã Long Xuyên, tỉnh An Giang. Sau đó, anh lên Sài
Gòn học Trường Đại học Khoa học, khoa Toán Lý và ở giai đoạn này anh bắt đầu biểu
lộ năng khiếu sáng tác văn thơ của mình.
Năm 1962, anh thoát ly tham gia kháng chiến ngay tại Lò
Gò, chiến khu Tây Ninh theo lời nhắn của ba chúng tôi là ông Dương Văn Diêu,
cán bộ miền Bắc tập kết trở về. Lúc đó ba chúng tôi là trưởng tiểu ban giáo dục
miền Nam, anh Thảo là cán bộ giáo dục. Sau đó anh chuyển sang công tác tại Hội
Văn nghệ Giải phóng, viết văn tại B2 thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương Cục miền
Nam. Năm 1964, mẹ đưa các em chúng tôi cùng vào chiến khu, tất cả gia đình đều
công tác tại Ban Tuyên huấn Trung ương Cục miền Nam.
Đây là khoảng thời gian anh chúng tôi tham gia nhiều chiến
dịch lớn ở Đông Nam bộ cùng các sư đoàn chủ lực như Sư đoàn 9, Sư đoàn 7, Sư
đoàn 5 và đã có những tác phẩm văn học nổi tiếng mang hơi thở của chiến trường
Nam bộ. Một trong các tác phẩm đó là truyện Ông cá hô. Câu chuyện này bắt nguồn
ngay tại khúc sông Hậu cạnh nhà anh em chúng tôi. Chuyện chính là về mối tình của
một nông dân chân chất với một cô gái. Nhưng thật ra đây cũng là mối tình của
chính bản thân anh với sông nước, với quê hương, làng xóm và nói rộng ra là mối
tình với đất nước.
Có thể nói, một trong những địa danh mà anh chúng tôi gắn
bó là vùng đất Đồng Tháp Mười, quê hương cha chúng tôi, bên sông Vàm Cỏ Tây. Với
anh, Đồng Tháp Mười là kho tàng vô tận về những kỷ niệm, dấu ấn không quên. Một
trong những tiểu thuyết đầu tay của anh chính là viết về Đồng Tháp Mười và đó
cũng là tác phẩm anh yêu thích nhất, tiểu thuyết Một ngày và một đời (giải thưởng
Văn học nghệ thuật TPHCM và giải thưởng Văn học Việt Nam). Nhà phê bình, nghiên
cứu văn học Hoài Anh ghi nhận về tiểu thuyết Một ngày và một đời như sau: “Có
thể nói cuốn Một ngày và một đời của nhà văn Lê Văn Thảo viết về cuộc nổi dậy
Xuân Mậu Thân 1968 có nhiều cái mới. Tác giả viết theo trình tự thời gian. Câu
chuyện xảy ra được nhìn lại từ ngày hôm nay để đánh giá lại một câu chuyện quá
khứ. Hiện lên hình ảnh người đàn ông ích kỷ - viên chỉ huy bạc nhược đối lập với
hình ảnh một phụ nữ anh dũng tuyệt vời, hy sinh tất cả trong đời sống cũng như
trong đời tư. Mỗi đoạn chuyện được kể bằng từng ngôn ngữ riêng, giọng điệu
riêng, thông qua tính cách của từng người, tâm lý từng người”.
Họp mặt giới thiệu sách Nhà văn Lê Văn Thảo
trong lòng đồng nghiệp,
do Hội Nhà văn TP.HCM tổ chức ngày 21.3.2017
Người anh, người bạn của văn chương TPHCM
Anh chúng tôi đã nhiều lần được mời sang Mỹ dự các hội thảo
văn học của cựu chiến binh chiến trường Việt Nam. Đối tượng là nhà văn cựu binh
Việt Nam và nhà văn cựu binh Mỹ. Cả hai bên đều từng tham gia cuộc chiến tại Việt
Nam. Theo các nhà văn Mỹ thì đỉnh điểm cuộc chiến là chiến dịch Mậu Thân năm
1968. Trong đoàn nhà văn cựu binh Mỹ có một nhà văn chuyên sưu tầm về chiến dịch
Mậu Thân. Anh ấy đã tìm anh chúng tôi để trao đổi thông tin, tài liệu. Sau chuyến
thăm, anh chúng tôi càng hiểu rõ hơn sự lớn lao của chiến dịch này.
Một trong những bạn văn, đồng hương, được trao tặng Giải
thưởng Hồ Chí Minh về văn học như anh chúng tôi là nhà văn Nguyễn Quang Sáng từng
nhận xét: “Cho đến bây giờ Lê Văn Thảo là nhà văn có nhiều vốn sống đầy ắp. Vốn
sống về chiến tranh. Tác phẩm Một ngày và một đời là viết về chiến tranh từ
trong thời bình. Tất cả những tác phẩm văn học của chúng tôi đều thoát khỏi cơ
chế thị trường. Nhưng chúng tôi vẫn đi trên con đường văn học viết về chiến
tranh. Từ nay cho đến cuối đời chúng tôi vẫn sẽ viết về một cuốn sách tâm đắc
nhất về chiến tranh đã qua”.
Ghi nhận ấy của nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã được anh
chúng tôi thực hiện từ lâu với tác phẩm như tiểu thuyết Cơn giông, Sóng nước
Vàm Nao… và ngay cả trong những ngày anh chúng tôi bắt đầu mang triệu chứng căn
bệnh nan y tiềm ẩn.
Anh chúng tôi luôn sống mẫu mực, khiêm tốn, không bon
chen ham mê danh vọng, giàu sang và phú quý mà chỉ chuyên tâm phụ trách tờ báo
Văn nghệ Giải phóng và Tuần báo Văn nghệ TPHCM. Anh chúng tôi thích làm công
tác hội vì nặng lòng thương mến anh chị em bạn bè đồng nghiệp. Có thể nói, anh
chúng tôi có rất đông bạn bè trong cả nước yêu thương và đông đảo độc giả quý mến.
Thuở sinh thời, anh chúng tôi đi đến đâu cũng được bạn bè những nơi đó đón tiếp
chu đáo và nồng nhiệt.
Từ lúc ba má chúng tôi qua đời thì anh nhận vai trò là
con trai trưởng chăm lo, yêu thương các em và con cháu trong gia đình. Trong
khoảng thời gian cuối đời, giữa những cơn đau thắt ngặt, anh chúng tôi vẫn vui
vẻ kể lại những giai thoại đời văn và những hồi ức khao khát viết về những ký ức
một thời chiến đấu chưa xa với bạn bè đồng nghiệp và anh em chúng tôi mà không
một chút bi quan.
Anh chúng tôi là một người dũng cảm mang trái tim và tâm
hồn người lính cách mạng. Anh chúng tôi đã mang nụ cười về nơi chín suối.
LÊ VĂN DUY
Theo NVTPHCM
