Nhà thơ Vũ Trọng Quang
Cũng không hiểu vì sao tôi lại chọn nhan đề cho bài viết
này như trên, biết đâu chừng khi lạc vào thế giới thơ này của Vũ Trọng Quang
(VTQ) tôi cũng trở nên điên đột xuất, điên có kỳ hạn rồi chăng? Chỉ biết nhãn
tiền là chưa một lần nào tôi mất đến cả năm với gần chục lần để đọc một tập thơ
- kể cả thơ Bùi Giáng - với một não trạng lúc vầy lúc khác, để có thể giải mã
được dăm điều gì đó trong cuốn thơ này. Và giải mã ở đây khá vất vả vì lẽ giữa
tác giả và người đọc là tôi có một khoảng cách khá xa. Và đó vừa là khoảng cách
vừa là sự liên tục chẳng khác chi cuộc sống, giòng thời gian ngày - đêm chẳng
là vừa đứt quãng vừa liên tục hay sao. Hôm qua - hôm nay & hôm sau chính
là như vậy thôi, phải cách nhau ra để mà liên tục; muốn liên tục phải cách nhau
ra. Còn não trạng khi đọc thơ VTQ cần là “điên… rất đều”- chữ của một nhà văn nữ
được chỉnh sửa cho phù hợp khi bước vào thế giới thơ ngổn ngang của VTQ.
Giấc mơ hoa là cách nói cổ điển của một tình
yêu, thường thì nó êm đềm, mơ màng nhưng đó là mơ hoa của hôm qua, còn hôm nay
và ở đây giấc mơ bị quậy tưng lên bằng ngôn ngữ cần giải mã, kể cả cách thể hiện
những chữ ấy trên giấy cũng trở thành một ký hiệu như bao
nhiêu ký hiệu tràn ngập trong nửa sau của tập thơ (Hôm qua - hôm nay &
hôm sau - thơ VTQ, NXB Đà Nẵng 2006) mà theo cách nghĩ của tôi, nó là
thơ như bao nhiêu thơ khác nhưng được mã hóa, số hóa với cả @, khoảng cách và
những ký hiệu… Anh hoa của trung niên thi sĩ có được mời về cũng đành chỉ nghe
mà chào thua vì cái thời của tiên sinh, thơ chưa có một lối đi mới nào
kiểu như ở chốn này. Trở về với bài Giấc mơ hoa (tr 127) mà
tôi rất thích sự nhảy múa của ngôn ngữ, sẽ gặp
“qua gặp lại hoa trên thảo nguyên cỏ mượt mọc tới
chân
trời
nghiêng mình bẻ cong bẻ dòng vắt dòng vắt giò
lên cổ…
nghe lục cục lòn hòn như thế và đấy chỉ là một khoảng
cách cho sự đáo để “điên… rất đều”:
tay qua mân mê tham tới rốn
tay hoa tay đẩy tay đây
đừng anh đừng anh đừng anh đừng anh anh”
chỉ tham tới rốn là “điên…rất đều” và không làm tan giấc
mơ hoa vì tình yêu trong ngần chỉ bị đứt một khỏang cách nhỏ giữa “thiện
và ác”.
Tôi còn nhận ra, khi trích thơ VTQ, cũng cần chú ý đến
cách trình bày bởi đó là một phần thơ ông. Tại các trang 131,132,133 có các
bài Eros, Ký hiệu liên tưởng đọc rất khoái mà tôi đoán là nó rất
thơ, rất đa tình, khóai nhưng trích dẫn ra đây thì vì không biết nhiều vi tính
đành… mù tịt. Bài thơ là những mũi tên sắp thành hình tháp, cái đáy khá rộng, rồi
đảo thành tháp ngược thu hẹp lại chỉ còn một mũi cắm phập vào trái tim ai đó- một
người bị trọng thương,là tác giả hay một người khác phái nào thì vẫn không
khác, ở điểm là có một bi kịch mang tính thân phận con người trong tình yêu.Nhiều
người làm thơ diễn tả bằng hệ thống ngôn ngữ, ở đây thì bằng những mũi tên xếp
thành hình tháp lúc xuôi, lúc bị lật ngược gây cảm giác đau đớn mà những ai một
lần yêu có thể trải nghiệm với bài thơ đầy ẩn dụ này. Và đấy chính là ngôn ngữ
trong hệ thống VTQ…
Thường thì tôi không có thói quen “bình” thơ người khác
vì hình như đó ít nhiều đều có chút không khiêm tốn và nhất là “bút phán quan”
rất chán, cho nên chỉ đọc và ngấm ngầm giải mã (không phải bao giờ cũng thành
công) cấu trúc ngôn ngữ, hình ảnh, ý tưởng và cảm xúc, bao nhiêu là thứ thụ hưởng
cho hết thật khó lòng. Cũng không cần gì phải nói VTQ thể nghiệm một cái gì
trong thơ, nhà thơ chỉ nói bằng hệ thống của riêng anh, không trình làng một
“mô hình” nào cả, nó giống như mỗi người có một dấu vân tay của riêng người đó.
Một hoang phế nửa chừng theo thời gian, trong khi những người khác tìm cách phục
chế phần vật chất của Mỹ Sơn (tr.94) thì VTQ kết nối được cái
xưa và nay:
“Con chim gì đó ơi
thả rơi tiếng hót lạ
có phải gọi bầy nhau từ kiếp trước
Kiếp trước lịch sử lớp lớp sóng
thành quách phủ rêu ngòai vùng phủ sóng
dưới phố em phủ váy thời trang gần tới Yoni gây sóng
…
Nào có thể phục chế những linh hồn
đang mở mắt
Thật kinh hãi khi đọc hai câu cuối nếu có quan tâm một
chút đến lịch sử, quá khứ được thông quan qua cửa hệ thống của nhà thơ, không
phải sự hoài cổ bình thường bởi quá khứ còn “đang mở mắt” giả như ngủ ra đó. Ở
một nơi khác, Phản đề:
chiều phố rượu
con mèo con chó con chuột
là những cặp đối nghịch nhau nhưng thiếu chúng liệu còn sự
bình thường đến yên ổn của cuộc sống? Và, ai dám bảo chim rừng tự do hơn chúng?
Hoang dã là phản đề của chính nó.
tự do hơn chim rừng
hoang mai hướng dương vạn thọ
tự do hơn hoa rừng
Nếu chỉ nhìn vào ngôn ngữ ký hiệu hóa thì có thể nói rằng
VTQ đang thể nghiệm một cái gì đó, nhưng theo tôi, không có một sự thể nghiệm
nào cả, chỉ là một nhà thơ với hệ thông của riêng mình và… làm thơ cho người đọc,
khi thì “đọc”, lúc cần giải mã. Thế thôi! Thói quen “vạch một chân trời” không
cần trong một thời đại có rất nhiều chân trời như hiện nay.
CAO THOẠI CHÂU
Nguồn: Trích trong tạp
bút Vớt lá trên sông,
NXB Hội Nhà văn 2010
