Nhà thơ Phùng Hiệu
Trong một lần trò chuyện, nhà thơ Trần Ninh Hồ có nhắc đến
một quan niệm về thơ của cổ nhân. Ông nói rằng, suy cho đến cùng, thơ rất cần
có “tình”, có “cảnh” và có “sự”. Trong đó, “tình” để xuất phát, “cảnh” để diễn
đạt, diễn giải và “sự” để gửi gắm, đúc kết.
Lẽ thường khi triển khai một tứ thơ, có thể ai cũng có
“tình”, có “cảnh”, nhưng có “sự” hay không thì lại là một việc hoàn toàn khác.
Tuy cùng “tức cảnh sinh tình” trước hiện tượng lá rơi (hoặc
lá rụng), nhưng Trần Đăng Khoa thấy khác, cảm khác và Hoàng Cầm lại thấy khác,
cảm khác.
Đây là hai câu lục bát của Trần Đăng Khoa:
Ngoài thềm rơi cái lá đa
Tiếng rơi rất mỏng như là rơi nghiêng.
Còn đây là hai câu lục bát của Hoàng Cầm:
Lá đa lác đác trước thềm
Vài ba vệt máu loang chiều mùa đông.
Nếu hai câu thơ trước thiên về sự tài hoa và nếu để thi tả
cái lá nào rơi nhẹ nhất, thì phần thắng thuộc về Trần Đăng Khoa. Còn hai câu
thơ sau, cùng một lúc đụng đến được đến mấy cái chết và có màu sắc tâm trạng rõ
rệt. Nói cho đến cùng, rõ ràng hai câu thơ sau, có “sự” hẳn hoi.
Từ lâu, tôi đã quan tâm đến “sự” trong thơ. Và tôi chán
những câu thơ đèm đẹp, chỉnh chu, trơn chuội. Rồi chán hơn nữa khi thơ chỉ đơn
thuần là trò chơi hình thức của những cá nhân đơn lẻ, rời rạc. Một khi đã rút
lui vào hình thức thì cũng chính là lúc nhà thơ bắt đầu bất lực với chính mình.
Với một xuất phát như thế, tôi đã đọc “Trong thế giới
ngụy trang” của Phùng Hiệu do Nhà xuất bản Trẻ ấn hành quý 2 năm 2014.
Buổi ra mắt Trong thế giới ngụy trang của Phùng Hiệu
ngày
15.8.2014 tại Hội Nhà văn TP.HCM
Ở ngay bài đầu tiên (“Sinh nhật bài thơ”), Phùng Hiệu đã
bắt đầu từ “Nơi góc tường hành khất”, tự nhận mình là “Một gã khờ ngọng nghịu
ngôn từ/ Bỏ mặc phía sau cuộc đời manh áo” để cập nhật với “Cánh gió hoàng ùa về/
Những áng mây dối lừa ngày bão/ Cây cổ thụ ngoài vườn bật gốc/ Đàn chim thiên
di cõi mộng”. Rồi từ đó mà “Nơi góc hồn/ Một bài thơ…”
Một phác thảo ban đầu về Phùng Hiệu – người thơ và thơ,
như thế là đã quá đầy đủ.
Đến “Số phận”, ta bắt gặp một Phùng Hiệu luôn biết chấp
nhận tất cả và chấp nhận cũng có nghĩa là phải vượt lên: “Sự sống vẫn bừng
lên mái đầu ngụp lặn” và “Giữa thế giới phồn vinh, xa hoa, phí phạm/ Thế
giới đói nghèo, chiến tranh khủng bố/ Thế giới có nguy cơ diệt hủy loài người/ Ở
đây, em vẫn lớn lên…”
Đến “Tưởng thức”, ý tưởng của “Trong thế giới ngụy trang”
được lộ dần ra: “Bởi những đó kỵ, tranh giành, tham ô, đốp chát/ Được ngụy
trang và quy hoạch đàng hoàng”. Còn đau gì hơn khi những cái xấu lại được
ngụy trang và quy hoạch đàng hoàng? Còn buồn gì hơn khi “Nơi có những bức tường
được trang trí màu đen/ Thời gian không ngã giá” (“Cạm bẫy em”).
Đến “Sự lãng mạn và cái ác”, Phùng Hiệu đã tìm được sự cứu
rỗi cho riêng mình. Có một khoảng “vượt thoát” đã đến với anh – đó chính là đôi
cánh lãng mạn. Anh đã hướng vào mình để viết: “Sự lãng mạn không mang đến
nguy hại cho con người/ Đôi khi lại làm nên tên tuổi”. Đặt trong điều kiện
mà sự lãng mạn ngày đang ít dần đi, mới thấy hết giá trị của hai câu thơ này.
Không phải là không có lúc Phùng Hiệu không hoang mang và
đặt ra câu hỏi: “Anh vẫn biết ngày mai là vô tận/ được em rồi/ mất nữa hay
không?” (“Mặc định”). Nhưng bản tính của thi sĩ là con người lãng mạn nên
anh vẫn say, vẫn mê, vẫn nhớ trong tình thế hướng về một thuở:
Tình quê đeo lệch một vai
Mở trang kí ức ngắm ngày chiêm bao
Chạm tay vào thuở khát khao
Chợt nghe kỷ niệm hôm nào thoảng qua…
(“Mảnh trăng quê”)
Rồi những câu thơ yêu vẫn đến với Phùng Hiệu thật tự
nhiên và đắm đuối:
Rưng rức ngập bờ mưa
Ướt khung trời mộng mị
Đêm – lạc loài góc phố
Mơ một vòng tay yêu”
“Xin lỗi em”)
Và:
Đã mấy đông rồi – buổi tiễn đưa
Sương giăng lạc mất phía ngày xưa
Đêm nay lạnh lẽo vì sao lẻ
Phố vắng không em trận gió lùa
(“Phố vắng không
em”).
Tôi thích những “khuôn viên định mức” trong “Bình Lộc
nguyên xanh”, “tư duy ngoại lệ” trong “Phát sinh”, “thanh trừng ngôn ngữ” trong
“Lạc mấy dòng tin”… Đó là những từ ngữ khó dùng mà vẫn có đất sống trong thơ
Phùng Hiệu.
Nhìn chung, thơ Phùng Hiệu mang nhiều chỉ dấu của cảnh tỉnh,
cảnh báo và hiệu ứng tức thì. Thơ ấy là thơ của một người xông xáo, chịu va chạm
và có nhiều băn khoăn, tâm sự, có dấu ấn rõ rệt của đời sống hôm nay.
Đọc “Trong thế giới ngụy trang”, tự nhiên tôi nhớ
đến một đoạn trong “Zarathustra đã nói như thế” của Nietzsche – nhà triết
học Đức: “Hỡi con người! Các người đã đeo quá nhiều mặt nạ và quen đến nỗi cứ
tưởng đấy là mặt thật của mình.”
ĐẶNG HUY GIANG
Theo NVTPHCM
