Nhà thơ Đinh Lăng
Mái nhà xưa là một hành trình thơ vừa cũ vừa
mới. 62 bài thơ được anh sáng tác trải dài từ đầu thập niên 1990 cho đến tận cuối
năm 2016. Một hành trình dài gần 25 năm. Cũ và mới không chỉ tính ở mốc thời
gian mà còn thể hiện ở cảm xúc, tâm thế, ngôn ngữ và cách thể hiện trên con đường
thơ trở về mái nhà xưa, trở về với ký ức để tìm lại một thời đã mất với vô vàn
kỷ niệm, nỗi khắc khoải trước đời sống luôn chuyển động đổi mới và trước hỉ nộ
ái ố thế thái nhân tình.
Đinh Lăng như một nghệ sĩ nhiếp ảnh bằng thơ khi mỗi bài
thơ trong Mái nhà xưa thường là những khoảnh khắc hứng khởi được
“chộp” bất chợt. Đôi khi anh còn như một nghệ nhân công phu và tài hoa với những
bài thơ giàu chất suy tưởng từ trải nghiệm về lịch sử, quê hương, tình yêu, cuộc
sống. Mái nhà xưa mà Đinh Lăng trở về có gì thú vị?
“Ở nơi đây,
Hoa cỏ cũng buồn vui,
Cũng ngọt ngào nỗi nhớ mong khắc khoải.
Khi một chiều ta cuống cuồng về lại,
Lặng thầm ngồi bên bức tường rêu,
Tìm lại dấu chân của năm tháng cũ,
Vết xưa vẫn còn,
Nhắc ta một thời lam lũ…!”
Mái nhà xưa ấy còn lồng lộng gió lùa, cây khế nở những
bông hoa đầu tiên, giàn thiên lý, mùi bùn, con cá, con cua… như bao mái nhà
quen thuộc nơi thôn quê Việt, nhưng điều khác biệt là Đinh Lăng có cách cảm nhận,
nghẹn nhớ và lòng biết ơn của riêng mình, để từ đó giúp anh “lớn” hơn:
“Những
vạch than trên nền gạch cũ,
Những lằn
roi trưa hè và cánh diều bay tận trời cao,
Hơi thở đồng
quê như mới hôm nào,
Nuôi ta lớn
trong lặng thầm, thổn thức!”
(Mái nhà xưa)
Nếu như mùa hè có vạch than, lằn roi, cánh diều thơ mộng
thì mùa đông với mái nhà xưa là những hình ảnh đối nghịch quặn lòng:
“Nước tràn qua khung cửa nhỏ,
Mênh mông nước, những con đường!
Có con chim non lẻ bạn,
Nghẹn ngào cất tiếng trong đêm.
Mắt mẹ buồn trông vời vợi,
Mây đen mắt mẹ buồn hơn,
Bão xa bão gần ái ngại,
Đêm dài, đêm bỗng dài hơn!”
(Đông về trên mái nhà xưa)
Một hình ảnh đẹp
đến nao lòng:“Mắt mẹ buồn trông vời vợi/ Mây đen mắt mẹ
buồn hơn”. Nói tới mái nhà xưa không thể quên tình mẫu tử, mà đôi mắt nhớ
mong, lo lắng của mẹ ẩn chứa bao nỗi niềm sâu thẳm, nếu không phải là thơ thì
khó mà diễn tả được hết vẻ đẹp ấy. Đôi mắt buồn của mẹ trong thơ Đinh Lăng làm tôi nhớ đến tiếng
thở nhọc nhằn đêm đêm của mẹ trong thơ mình, cũng là khi tôi trở về mái
nhà xưa trong nỗi ân hận và sợ hãi:
“Ngoài vườn côn trùng mê mải reo ca
đón chào những mầm non cựa mình vươn từ lòng đất
tôi rón rén nép mình hơi ấm se sắt sinh thành
nước mắt lặng lẽ cứa vào lòng đêm
rơi theo từng tiếng thở mẹ nhọc nhằn dự báo
trận bão đau thương lớn nhất thế gian âm ỉ tràn về”
Bên cạnh đấng
sinh thành, nhà thơ Đinh Lăng trở về mái nhà xưa còn tìm lại thời
trai trẻ nóng bỏng khao khát tình yêu lứa đôi tưởng chừng đã mất dấu:
“Những mùa trăng trong xanh nỗi nhớ,
Đi về đâu
cũng có bóng em,
Vun vén mãi
để bây giờ đổ vỡ,
Bao khát
khao trôi thật êm đềm!
Trăng vẫn lẻ
như bao người cô độc,
Xa nhau rồi
vẫn nhói những vết thương,
Em kiêu sa
nơi góc trời phố thị,
Một mình ta
lau sậy, gió bên đường!”
(Thời
đã mất)
Tập thơ Mái nhà xưa của Đinh Lăng
Những bài thơ
tình yêu chiếm phần lớn trong tập Mái nhà xưa, với nhiều cung bậc
xúc cảm khác nhau. Đó là điều bình thường với một chàng trai đa cảm trước khi
đi đến hôn nhân, với một người đàn ông có trách nhiệm với gia đình và không thể
không rung động trước cái đẹp chợt đến chợt đi giữa cõi đời này.
“Lá bàng cháy đỏ vẫn rơi,
Chiều cong góc phố, em ngồi... mùa đông!”
(Tìm lại mùa đông)
“Thôi em cứ về và nhớ một vầng trăng
Một mảnh vỡ cơ hồ như chiếc lá
Một con đường hóa quen hóa lạ
Đốt nỗi buồn ta giẫm lại những bước chân”
(Thu giã biệt)
“Còn
nhớ không em bậu?
Đêm ở hội
quán PySa,
Nẫu dìa xứ
nẫu,
Đá Bia mây
phủ chiều chiều,
Tiếng chim
gọi bạn, qua đèo xốn xang…”
(Đêm ở hội quán PySa)
Chẳng nhiều
như thơ tình yêu tình bạn nhưng những bài thơ mang sắc màu triết lý nhân sinh
trong tập Mái nhà xưa của Đinh Lăng rất đáng chú ý, như: Tiếng
đàn đêm, Ngẫu hứng bốn câu, Viết ở thành phố hoa hồng, Nếu thời
gian không trôi qua, Mênh mông, Không thể, Những bài thơ trong một ngày, Không
đề mùa xuân,… Những bài thơ khác biệt do anh sáng tác trong thời gian tập
trung làm luận án tiến sĩ triết học và bảo vệ thành công năm 2016. Tư duy của một
người nghiên cứu triết đã giúp anh từng bước thay đổi tư duy thơ để tạo dựng những
tứ thơ mới:
“Nơi dòng sông gặp gỡ,
Cánh buồm tan vào mắt nhau,
Nụ cười nhẹ như cánh hồng buổi sớm,
Bài hát ướt đêm sâu…”
(Viết ở thành phố hoa hồng)
Và khi nhà thơ lắng nghe tiếng đàn ngân lên từ những ngón
tay êm ái của người đẹp giữa đêm mênh mang, anh chợt thức nhận:
“Ta
đã biết cuộc đời dài lắm,
Ta đã biết
con đường xa lắm,
Ta đã biết bông lục bình tím ngát những chiều đông,
Ta đã biết hoa cải vàng rực rỡ những triền sông,
Nhưng làm sao biết được tiếng đàn kia,
tiếng đàn đêm…
trôi mênh mang, vang mênh mang, giữa vô cùng”
(Tiếng đàn đêm)
Tiếng đàn không chỉ là tiếng đàn, đó là tiếng lòng, tiếng
nói của số phận một kiếp người. Cũng là âm nhạc nhưng với thiên tài Beethoven,
anh lại suy nghiệm xa hơn về không gian và thời gian cõi người:
“Khi Beethoven viết tình ca cho Alice,
Tim rung lên trên những phím dương cầm.
Bao thế kỷ, âm thanh gõ nhịp,
Dâng cho đời giọt lệ tri âm”
(Ngẫu hứng bốn câu)
Đinh Lăng là một con người sâu nặng nghĩa tình nên anh đã
không nỡ lìa xa những bài thơ gắn liền với những kỷ niệm đáng nhớ. Đó là cái
hay mà cũng là cái không hay của nhà thơ trong tập Mái nhà xưa. Bởi
kỷ niệm dù sao cũng chỉ là kỷ niệm, còn thơ là thơ, đòi hỏi dấu ấn của xúc cảm,
tư duy và cả kỹ thuật tay nghề. Hy vọng rằng với mạch thơ mang tính triết lý
duy cảm đã được khơi nguồn, Đinh Lăng sẽ có bước chuyển mạnh mẽ trên hành trình
sáng tạo đầy vẫy gọi phía trước, như trong Xuân sớm anh viết:
“Nắng đã sáng, lộc xanh chồi mới,
Chút lạnh se, chờ những nồng nàn,
Mắt khẽ chớp, sau làn sương mọng nước,
Nụ cười nồng ấm, chở mùa sang”
Sài Gòn cuối năm
2016
PHAN HOÀNG
(Lời tựa tập thơ Mái nhà xưa)
ĐỌC THÊM VĂN CHƯƠNG PHƯƠNG
NAM:
