Nhà thơ Xuân Trường
Tên của tập thơ cũng là đề tựa của một bài thơ trong tập
này. Có lẽ một sáng heo may nào đó của Sài Gòn, Xuân Trường đã chầm chậm khuấy
ly cà phê, rồi tia nhìn cứ theo tay mình mà thư thả tâm hồn. Chợt giữa hư ảo đã
hiện ra những hình ảnh tinh khôi lộng lẫy của những người phụ nữ Việt nam, đẹp
từ nhan sắc đến tâm hồn, đẹp từ kiên cường bất khuất, đẹp từ trung hậu đảm
đang… Có lẽ tác giả không muốn đi lại trên con đường mòn quen thuộc từ ngàn
xưa là đề cao vẻ đẹp của người phụ nữ thông qua những đôi bồng đảo nẫy lửa,
những mắt biếc môi tình, những eo thon chân dài tóc mây, những nụ cười liêu
trai v v…
Ở đây tác giả tiêu biểu cho người phụ nữ đẹp bằng đơn thuần
một chiếc cằm nũng đôi, một chiếc cằm chẻ nâng lên gương mặt chữ điền nói lên sự
phúc hậu, tính cương nghị và bản lĩnh lanh lợi tháo vát trong đời thường và nhiều
khi đã trở thành những anh hùng dân tộc đánh đuổi ngoại xâm. Mà lịch sử dân tộc
đã xuất hiện những tinh khôi như Bà Trưng, Bà Triệu, nữ tướng Bùi Thị Xuân, nữ
tướng Nguyễn Thị Định, Công chúa Huyền Trân đã hy sinh nhan sắc và tình yêu của
mình để nhận sính lễ của vua Chế Mân mở rộng bờ cõi nước Việt. Tác giả đã giới
thiệu nhẹ nhàng với chúng ta: Thoáng gì trong mắt xa xăm / Câu thơ bối
rối chiếc cằm nũng đôi. Qua ánh mắt để tìm đến chiếc cằm, rồi nâng lên vẻ đẹp
cho người phụ nữ. Một hình tượng dơn giản mà đã trở thành điểm nhấn trong cách
nhìn rất riêng của tác giả. Đối với Xuân Trường, người phụ nữ nói chung đôi khi
có thể là hình ảnh của người mẹ, người chị, người em gái, những ân nhân, người
yêu cho nên nhất cử nhất động tác giả chạm vào phụ nữ những từ ngữ nhẹ nhàng
như cưng trứng, như hứng hoa là vậy.
Những người em trong thơ Xuân Trường đôi khi không cụ thể,
có lúc gần gũi như nguyên mẫu, nhưng cũng có lúc là những địa danh, những miền
đất anh đã qua và đã nuôi nấng anh qua những thăng trầm của cuộc sống: Những
năm tháng xuân xanh ta đã gửi hết em rồi / Ngày trở lại thương cúc quỳ gom nắng
/ Đau đáu nỗi mình yên lặng nghe thương / Những con phố âm vang bước chân ngày
cũ / Tháng ba nghiêng lạnh triền đồi…hoặc là: Tôi muốn ôm những con
đường đủng đỉnh nhịp đời bình yên năm tháng / Mà tiếc thời trai trẻ đi qua / Những
giấc mơ có hình con dốc trườn mình nỗi nhớ qua xưa / Mỏi mắt chờ nhau mùa không
trở lại / Hành trình gõ nhịp hoan ca… (trong bài Em Pleiku).
Xuân Trường
luôn luôn nhìn vẻ đẹp mong manh của người phụ nữ Việt nam gắn liền với những
gian khó nhọc nhằn trong hành trình chống ngoại xâm bảo vệ tổ quốc chúng ta sẽ
thấy hình ảnh người con gái Nam bộ qua Xuân Trường: Ngày xuân em mặc bà
ba / Ngẩn ngơ quá khứ nhìn ra Sài gòn / Cà phê rụng giọt chon von / Sóng xô hư ảo mỏi
mòn mắt thương / ... Mắt nguyên sơ cũng rã rời đam mê / Thị thành cảm xúc chân quê /
Gió cười bỏ ngõ thả lề xẽ cao ... rồi anh kết luận: ở đâu trong khắp người
ta / Bà ba vẫn mãi thật thà em tôi / Lục bình hò hẹn sông trôi / Bà ba khoác nhớ
một thời chiến chinh (trong bài Em Mặc Bà Ba).
Ngược về lịch
sử xa xưa tác giả đã gặp người con gái khung vàng thước ngọc, đã quên tình
riêng , con đò nhan sắc đã cập bến nước Chiêm mà mở cõi cho đất nước quê
hương: Giếng vuông xưa/ cả khung trời / Soi thời gian gặp nụ cười
Huyền Trân /Đất lành sánh lễ Chế Mân / Nắng mưa Ô – Lý cho gần chồng xa / Nữ
nhi mở cõi sơn hà / Ca dao quang gánh nấng na nỗi lòng / Thoáng gì trong cõi
rêu phong / Dấu chân Hoàng Hậu hồng trong tháp Hời (trong bài Mấy Nỗi Đồ Bàn). Rồi một lần lang thang rượu với bạn bè nơi
Tháp Bánh Ít ở An Nhơn-Bình Định, trong cơn say lại bềnh bồng gặp người
con gái ngàn xưa: Bâng khuâng chưa hiểu nổi vì sao ? / Một trang tuyệt
nữ bước ra chào / Nhà ngươi lạc bước từ đâu đến ? / Mặt đỏ mà hồn sao xanh xao
/ Dạ thưa say quá rươu Bàu Đá / Cố về lại lạc bước vào xưa / Có gì mạo phạm xin
tha thứ / Xin hỏi người đâu mà tuyệt vời? ... Hãy
về nói với thế hệ ngươi / Xưa đổi ngàn vàng ta lấy đất / nay lo gìn giữ chớ ăn
dần... Ta là Công Chúa Huyền Trân đây / Đã cõi ngàn thu với đất này
/ Lòng vẫn cong theo hình Tổ Quốc / Vòng tay Hải đảo mấy ngàn đời (trong
bài Uống Rượu Gặp Người Xưa).
Bìa tập thơ Chiếc cằm nũng đôi của Xuân Trường
Hình ảnh của
những người phụ nữ các Má phong trào ngày xưa luôn luôn đau đáu trong Xuân Trường
một thời để nhớ: Ngày áo sinh viên trắng cổng trường Đại học / Đêm xuống đường
tất bật tuổi đôi mươi/ Chiều nay đi có thể sáng mai không về lại / Nhà trọ áo
cơm lại đợi bóng người / Ba mẹ chẳng biết đi đâu / Người yêu
cũng thẩn thờ tìm kiếm / Chỉ các Má phong trào là biết rõ / Hãy kiên cường khi
bị tra tấn các con ơi…(trong bài Các Má Phong Trào). Đâu đây Xuân Trường
còn mường tượng một người Chị, từng yên phận với chồng con, lặn lội một thân
cò, đi qua chiến tranh, giờ gặp lại thấp thoáng hoàng hôn trong veo trong đôi mắt
Chị: Gió tiếc hương xưa bay qua vườn cũ / Nhặt thời con gái Chị
tôi / Mưa nắng chưa hề phai tóc mật / Mà xuân thì hẹn ước lắm gian truân / Thời
gian dừng lại trên đôi má / Nét buồn vui nấn ná dấu chân chim…/ Giờ trở lại Đại
Hồng bước chân lên mùa hạ / Ve gọi chiều cho điệp khúc Chị tôi (trong
bài Chị Tôi). Hình ảnh người mẹ luôn luôn xuất hiện trong tâm trí Xuân Trường
suốt cả một hành trình lưu lạc tha phương, cơm góp quê người: Con xa
nhà chứ đâu phải nhà xa con / Mỗi tết nôn nao muốn về đến lạ / Sài Gòn - thưa
phố - người ta / Năm nay tàu xe chen lấn quá / Lại bão lũ miền trung làm nghèo
tết quê nhà / Đêm dằn lòng cay mắt nhớ mẹ xa… (trong bài Thưa Mẹ Mùa Xuân).
Nếu ta đồng cảm với Xuân Trường quan niệm tình yêu theo
nghĩa rộng thì đây - Chiếc Cằm Nũng Đôi - là một tập tình ca trọn vẹn cho đất
nước, quê hương, bạn bè và con người, trong đó có dư âm xưa của tình yêu đôi lứa
mà người đọc có thể đồng cảm vì trong đó có nỗi riêng mình. Chúng ta có thể
nhìn thấy rõ ràng những địa danh đã từng nuôi nấng Xuân Trường trong từng giai
đoạn của cuộc tha phương lưu lạc. Bắt đầu từ miền đất Quảng nam nơi đã quẫy đạp
sinh anh ra trên gian khó đất thổ, đất nà: Cảm ơn một bữa trưa mỳ Quảng
/ Rưng rưng cay mắt nhớ quê nhà / Hương vị sao bềnh bồng nỗi nhớ / Mà lòng đau
đáu một thời xa… (trong bài Mỳ Quảng Nhớ Quê) hoặc là: Quế Sơn
trong con như trỗi thành phép lạ / nâng lên từng bước con đi / như đất trời
nâng cánh cò chiều chao gió hoàng hôn quê mình mẹ ạ… (trong bài Nhớ Quế
Sơn).
Một Quy Nhơn với 7 năm anh đã lớn lên trong tuổi học trò
với biết bao kỷ niệm thân thương, bạn bè trìu mến, những rung động tình yêu đầu
đời trong veo tuổi thanh tân đã trở thành ký ức khó quên, mà bây giờ cái thành
phố núp sau cái vịnh hình vòng cung ấy cứ miên man trong anh như đang còn xanh
ngát tuổi đôi mươi: Tôi lại về lên núi ngắm Tháp Đôi / Vẫn còn đó đôi cầu
cứ song song nỗi nhớ / Ngày xưa nào hối hả phía Chợ Dinh / Đếm cả nắng mưa dọc
đường lên Tuy Phước /Mà bây giờ chưa nhớ nổi tuổi Quy Nhơn / Chỉ thấy thời gian
khuyết xuống dỗi hờn… (trong bài Tôi Lại Về Quy Nhơn). Một Sài Gòn mặc
cho anh chiếc áo sinh viên đầu tiên vào năm 1967, với bao thăng trầm đã mở ra
cho anh một bước ngoặc cuộc đời: Rạch mây bão cho rạng ngời quang sáng
/ Chẳng lựu đạn nào cay nổi mắt sinh viên… (trong bài Các Má Phong Trào).
Một Pleiku với trời lạnh sương mù, với bụi hồng đất đỏ, với
mây kết bạc núi chụm đầu thủ thỉ, quanh năm mùa đông, nắng cúc quỳ vàng lạnh
lưng đồi luôn gợi nỗi nhớ xa xôi. Anh đã dừng chân và hình như chọn nơi này làm
quê hương thứ hai từ 1972 cho đến hết 38 năm sau, một thời gian đã quá nữa đời
người với biết bao nhiêu vui buồn lẫn lộn, với bao nhiêu thăng trầm cơm áo, được
mất lòng người… Miền đất này đã trở thành máu thịt trong anh, ký ức luôn luôn
thức giấc trong anh khi xa vùng đất mến yêu này: Ngày tôi đi măt hồ
quanh co khói sương như muốn khóc / Thông chụm đầu thủ thỉ nói lời xa / … Em có
biết bây giờ tôi đang nghĩ gì không/ Mắt nhớ mùa xưa trên cầu Hội Phú / Thương
tôi đang nóng bỏng cuộc hành trình…/ Còn biết bao điều tôi muốn nói cùng em /
Thôi xin gửi lại vào tiếng chuông ngân lễ hội / Cho cúc quỳ vàng mãi phía tôi
xa…/ Thời gian đã phết vào tôi màu đất đỏ / Bao lối đi về trơn trợt tuổi trung
niên / Dấu vết nhà xưa chỉ còn trong ngả ba Hai Bà Trưng – Nguyễn Trường Tộ /
Nơi các con tôi đã tập đứng lên / Nơi các con tôi đã cất tiếng khóc đầu đời /
Hơn bốn mươi năm vẫn thơm mùi con nít/ Với hương vị áo cơm sáng sáng chiều chiều…/
Còn đâu Hoa Quỳnh Trâm nở đêm giáo đường Thánh lễ / và tiếng chuông chùa leo dốc
Chợ Thần phong… (trong bài Pleiku Ngày Tôi Xa). Ai đoc đoạn thơ này mà
không se lại lòng mình và thấy có mình trong đó nó tạo một điểm nhấn trong hành
trình xa quê lưu lạc, Xuân Trường đã nói thay cho bao nhiêu tấm lòng cùng thân
phận và cảnh ngộ trong hành trình cơm áo cho đời. Pleiku – Gia Lai đã trở thành
một phần máu thịt của mình, nơi tập trung những người xa quê lập nghiệp, từ những
tháng năm còn chiến tranh Pleiku luôn kín đáo dưới sương mù, trời gần và mưa lạnh
quanh năm cho đến những tháng năm đổi mới, phát triển và mở rộng thành phố
Pleiku vẫn luôn luôn chung thủy, lòng người mở rộng với nhau, trở thành tình
thân như người đồng hương vậy. Có lẽ vị sư gần gũi ấy mà Xuân Trường đã cảm nhận
miền đất này như một người em gái: … Tôi muốn hít đầy lồng ngục để ngày
mai / Hơi thở có em thơm mùi tóc núi / Trời chiều thấp phía sương sa / Đêm đong
đưa những hoa đèn móc võng chong ta / … Khuya nay tôi đi rồi tàn cây im bóng, mắt
phố buồn ngơ ngác phía sau lưng / Lưu luyến em phía bên ngoài giấc ngủ / Nuốt
vào lòng bịn rịn để mai kia…
Những miền đất Xuân Trường đã đi qua, anh luôn luôn để lại
những tình cảm chân thành và sâu sắc. Một An Nhơn - Bình Định, miền đất của huyền
tích kinh xưa, những thăng trầm hưng phế cũng là nơi “Cửa khổng sân trình” tất
cả đã lắng vào Xuân Trường: … Chút rượu võ cũng chợt thèm môi văn / Ngọn
nồm ngược bên My Lăng / nấn na nỗi nhớ đẩm trăng Cổ thành / Gối đầu lên tháng
năm xanh / Nâng ly cố quận độc hành Nhạn Sơn /Tiếng gì lắng giữa An Nhơn / Phải
chăng thành quách dỗi hờn thời gian (trong bài Huyền Tích Kinh Kỳ). Một
lần với Vĩnh Long cũng đã để lại trong anh những da diết của lòng
mình: Thèm Vĩnh Long tôi cắn miếng bưởi năm roi / Rồi yên lặng
nghe ngọt lừ nỗi nhớ / Và mây trưa chợt cầm nắng Sông Tiền…/ Rót đi em cho đầy
ly viễn xứ / Đêm nghiêng trời say khướt với Vũng Liêm / Lắng nghe dòng lịch sử
chảy qua tim… (trong bài Một Lần Với Vĩnh Long). Một Hà Nội với hành trình
ngàn năm thăng trầm nay duyên dáng một thàng phố đang phát triển về mọi mặt: Rực
rỡ màu đèn ngược đêm qua đáy nước / nên Hà Nội lung linh huyền ảo đến dịu
kỳ / những bông pháo tỏa hoa trời thăm thẳm / cho ngàn năm thương nhớ hội về
đây …/ Những tà áo dài dìu đêm qua Cầu Thê Húc / Mắt hành trình thiếu nữ trong
veo… (trong bài đêm Hà Nội).
Hầu như mỗi miền đất Xuân Trường đã đi qua anh đều để lại
những yêu thương trìu mến và trở thành những chủ đề sáng tác cho thơ anh. Có những
người con gái trong thơ anh đẹp ngang tầm với một mùa thu: Và đêm nay
ta trẻ cùng Phan Thiết / Mai già thêm năn tháng với Sài Gòn / ơ hờ mây giờ heo
may phía biển / Những con đường thao thức nỗi chia xa/ Cảm ơn em mùa thu Phan
Thiết / Tự kiếp nao từ cõi nhớ dắt nhau ra (trong bài mùa Thu Phan Thiết).
Những yêu thương dù nguyên mẫu hay hoan ca anh đều lưu lại với lời lẻ nhẹ
nhàng, tinh tế, không trách móc giận hờn: Nụ cười nghiêng mát phía tôi
/ Ai quăng con sóng bồi hồi sang em /…/ Aó em mỏng mảnh cồn cào / Trái tim chấm
lững lối vào vì đâu (trong bài Trưa ở Cù Lao An Bình) hoặc là: Thẩn
thờ mỏi mắt đếm mưa / Yêu thương giờ sóng âm thừa xô môi /…/Quanh co cũng tại dốc
này / Dấu yêu mưa nắng tháng ngày rong rêu / Hôm về nghe gió dói theo / Nước
mây còn đợi bên dèo Pren.
Tình yêu lứa đôi vốn là đề tài muôn thuở của hai nữa nhân
loại, còn nhân loại còn yêu đương, biết bao nhiêu ngôn từ, bao nhiều nhà thơ đã
mê say với cài mênh mông vô hạn này mà vẫn chưa tìm ra một định nghĩa nào cho
yêu đương… Xuân Trường cũng đã phiêu linh, lưu lạc vào đây: Vắng em chiều
tím vu vơ / Mênh mông cánh sáo ầu ơ bay vù (trong bài Âù ơ Cánh Sáo)
hoặc là: Lòng nghe xao xuyến gần xa / Những câu vụng dại đều là trong
veo / Nay về qua lại vòm me / Nỗi xưa bật khóc nắng hè hư vô/… /Bây giờ biết
tìm ở đâu / Cùng nhau trên mặt địa cầu …mà xa (trong bài Trong Veo).
Và đây chừng như là một nguyên mẫu của Xuân Trường: … Từ dạo tin em lên
Đà Lạt / Chung chiêng cánh nhớ trĩu vai gầy / Tôi tìm ngày cũ qua Đa Thiện / Cắn
trái hồng tươi để ngậm ngùi / Sương quen ngày lạ mùa thưa nắng / Đơn hành gót mỏi
đến bâng khuâng… (trong bài Đà Lạt Xưa) hoặc là: Tựa chiều đếm giọt
tình rơi / Nhòa lên phố núi khoảng trời khong em / Dư âm cuồn dại môi mềm / Ngược
lời gian dỡ bắt đền ai đây? (trong bài Khoảng Trời Không Em).
Xuân Trường như muốn vượt ra khỏi truyền thống bằng những
ngôn từ mới lạ, những câu thơ tự do đẹp, những hình tượng mới mà nhẹ nhàng bóng
bẩy dễ lưu lại trong lòng người đọc lâu dài. Chiếc Cằm Nũng Đôi của
Xuân Trường là một ân tình không chỉ riêng đối với người đẹp mà còn là một ân
tình đối với đất nước, quê hương, đối với cuộc sống đang tìm mọi cách vươn lên
sau những bão tố hãi hùng.
VŨ HẠNH
Theo NVTPHCM
ĐỌC THÊM VĂN CHƯƠNG PHƯƠNG
NAM:
