Trong hồi ký
đăng trên báo chí Mỹ năm 1973, lúc đó ông John McCain viết về quãng thời gian
làm tù binh ở Hà Nội như sau:
“Sau đó, có nhiều người đã đến nói chuyện với tôi. Không phải ai trong họ
cũng đến để thẩm vấn. Có lần một nhà văn già có chòm râu dài như Hồ Chí Minh và nổi tiếng của Bắc Việt đến phòng
của tôi, muốn trò chuyện về Ernest Hemingway”.
John McCain năm 1973
Người mà John
McCain nhắc tới chính là nhà văn Nguyễn Tuân. Cuộc gặp gỡ trò chuyện ấy
đã được Nguyễn Tuân đưa vào bài “Đèn điện phố phường Hà Nội vui sáng hơn bất cứ lúc nào” trong tập Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi.
Trong bài viết,
nhà văn Nguyễn Tuân gọi John McCain là “tư Kên” hay “Mích Kên”. Ông tả ông McCain: “Trên giường sơn trắng, trên đệm
trắng của nhà thương, thẳng cẳng nằm dài một người cứng đờ tay. Cánh tay phải
giơ lên kia cũng trắng bệch, cứ giơ mãi như thế để tan loãng vào cái trắng nhờ của buồng
bệnh thắp đèn hơi thủy ngân bóng hình
ống”.
Trích đoạn trong cuốn Hà
Nội ta đánh Mỹ giỏi như một tư liệu cũ nhiều kỷ niệm.
"Tôi
chỉ mong chiến tranh Việt Nam sớm kết thúc"
Tùy bút của nhà văn Nguyễn Tuân viết John McCain “phạm tội
đánh phá nhà máy nhiệt điện Hà Nội trưa ngày 26 tháng mười 1967”. Kèm đó là gia thế của tay tù binh: “Ồ, mẹ thiếu
tá Mích Kên này giàu lắm, có cơ man là cổ phần công ty than đốt. Còn bố
đô đốc là loại tướng biển đeo những
bốn sao đang chỉ huy hạm đội VI”.
Khi John
McCain bị tên đạn thủ đô Hà Nội hạ xuống, thì bố ông đang ở London. Nhà
văn Nguyễn Tuân dẫn lại lời báo chí Hoa Kỳ lúc đó, rằng vị đô đốc bố của McCain
“không bình luận gì về tin con bị mất tích ở Bắc Việt”.
Theo lời kể Nguyễn Tuân, trong cuộc gặp, John McCain vài
lần xin nhà văn thuốc lá: “'Xin ông cho một điếu thuốc lá!' Mích Kên nhìn tôi
chằm chằm, sau khi nói tiếng Pháp như thế”.
“'Xin ông một
điếu thuốc!' Tôi lại cắm điếu thuốc Điện Biên thứ hai vào mồm thằng tư Kên”,
tùy bút viết.
“Nó gạt tàn
thuốc lên ngực lông lá, cánh tay trái cẩn thận gạt nhẹ tàn gio vào cái gạt tàn.
Nó khép chặt cánh tay vào nách, theo một thói quen của bọn giặc bay quen sống với
buồn lái, ít khoa tay vung chân quá rộng, mà thường là cử động với những động
tác khép khít hẹp ngắn”, Nguyễn Tuân kể.
Đoạn hội thoại
giữa nhà văn Nguyễn Tuân và John McCain khi đó đang là thiếu tá được kể lại
trong sách.
“- Vâng, tôi
nhận được lệnh đánh Khu Sáu tức Hà Nội vào lúc 10 giờ sáng hôm đó, tính theo giờ
Sài Gòn, - tính theo giờ Hà Nội thì là 9 giờ. 12 giờ Sài Gòn kém 10 phút
thì tôi rời boong hàng không mẫu hạm. Và sự việc những phút sau như thế nào khi tôi vào bầu trời miền Bắc tất
cả là 23 lần. Ở miền Nam thì chưa được bay lần nào. Tôi có bay vào và có đánh Hải Phòng sáu lần. Chưa bay vào Hà Nội, trừ cái lần vừa rồi. Đại
đội tôi 14 chiếc là đại đội chuyên đánh bom điện tử định hướng. Tôi chỉ huy một
phi đội hai chiếc A4 cường kích. Đó là lần đầu tiên tôi đánh Hà Nội.
- Là lần đầu?!
- Và là lần cuối
cùng.
- Nếu anh được
cấp trên cho chọn giữa hai mục tiêu nhà máy điện và cầu sắt dài trên sông Hồng
thì anh chọn cái nào?
- Cả hai cái đều là xấu xa, nghĩa là đều nguy hiểm cả,
nhưng có lẽ đánh cầu thì tôi nghĩ có phần còn dễ hơn đánh nhà máy đèn. Nhưng tôi tin rằng nếu chúng
tôi có đánh trúng được nhà máy đèn thì các ông vẫn có những cách riêng để
giải quyết vấn đề ánh sáng cho Hà Nội.
- Anh đánh nhà
máy điện đèn trung ương Hà Nội
mà lúc này, đèn điện vẫn cháy đều trên đầu giường bệnh của anh, cũng như vẫn
cháy đều ở khắp nơi khác của Hà Nội ngoài nhà thương này, thì anh có cảm
tưởng gì?
- Thưa ông,
tôi không buồn mà cũng không vui. Tôi chỉ mong chiến tranh Việt Nam sớm kết
thúc để tôi được tha về. Bố tôi cũng không cứu được tôi. Ông Giôn Xơn cũng
không cứu được tôi. Ông vừa hỏi tôi nghĩ gì về Giôn Xơn? A. Giôn Xơn là người không muốn ai phê bình
mình. Ông ta là người chỉ thích dùng
máy tính ê-lếch-tơ-rô-nich, đặt câu hỏi cho máy tính điện tử rồi chờ câu đáp số
trả lời của máy tính… Xin ông một điếu thuốc!”
Nhà văn Nguyễn Tuân tới gặp, phỏng
vấn John McCain khi ông này là tù binh tại Hà Nội.
"Nếu trở về Mỹ, tôi sẽ viết sách"
Trong cuộc gặp,
nhà văn Nguyễn Tuân cũng tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của người tù binh John Mccain khi ấy.
- Nếu trong tình
hình nào đó mà được trở về Hoa Kỳ thì người quan tư tàu bay Hoa Kỳ kia sẽ làm nghề gì?
- Tôi sẽ viết sách. Tôi cũng muốn viết sách.
- Viết sách nhưng viết cái gì? Viết về những cái gì? Viết về Việt Nam, về chiến
tranh Việt Nam?
- Không, tôi sẽ viết về châu Âu, những kỷ niệm mấy năm vừa
rồi của tôi tại châu Âu. Tôi không viết về Việt Nam và cũng không viết về chiến
tranh.
- Tại sao không muốn viết về Việt Nam và chiến tranh ở Việt
Nam?
- Vì tôi cho rằng tôi chưa biết gì lắm về Việt Nam. Vì tôi nghĩ rằng tôi cũng chưa hiểu gì lắm về chiến tranh”.
Tác giả Vang bóng một
thời còn đặt ra những câu hỏi về quá khứ, sở thích văn chương của John
McCain. Nhà văn hỏi viên thiếu tá về trận Forrestal năm 1967:
“- Hàng không mẫu hạm Pho Rét Tan (Forrestal năm 1967 -
pv) bị cháy hồi cuối tháng bảy vừa rồi. Có đúng là anh đã suýt chết cháy ở trên
chiếc Pho Rét Tan không?
- Vâng, đúng thế. Tôi về với hàng không mẫu hạm Pho Rét
Tan từ tháng sáu, rồi cuối tháng bảy xảy ra vụ cháy tàu. Vừa cháy vừa nổ các
hòm tên lửa, cháy cả tàu bay trong khoang tàu, cháy cả người lái tàu bay. Có người tránh nạn lửa nhảy xuống
bể thì lại chết dưới bể không
ai cứu được. Bạn đồng nghiệp của tôi chết ở bên phải, bạn đồng nghiệp của tôi
chết cả ở bên trái.
Chung quanh
toàn chết và toàn lửa. Tôi là trong số những người may mắn. Tôi được đưa về Sài
Gòn. Báo chí và vô tuyến truyền hình Hoa Kỳ đăng ảnh tôi, viết khen tôi,
đăng bài ngay trang nhất. Người ta
khen tôi học rộng, đọc nhiều, gặp cũng nhiều sự may. Và có Chúa Trời che chở.
- Anh ở Sài Gòn
và những đâu nữa?
- Chỉ ở tại Sài Gòn thôi. Ở có 48 tiếng và lệnh cấm không
được ra khỏi Sài Gòn… Xong được chuyển về Hoa Kỳ, sau đó lại sang châu Âu với
danh nghĩa có tính chất thời sự 'là người may mắn của đám cháy Pho Rét Tan'. Và sau đó chuyển sang hạm đội VII
Thái Bình Dương.
"- Anh bảo
người ta đăng báo khen anh là đọc nhiều, anh thích tác giả nào?
- Thường là Xít Tanh Bếch (John Steinbeck -
pv), Hê Minh Uê (Hemingway - pv), Xít Tanh Bếch viết những cuốn trước đây hay
hơn những cuốn in ra sau này. Ông hỏi tại sao Xít Tanh Bếch sau này viết kém
đi, tôi cho là tại sau này già rồi nên cỗi".
Trên giường
nhà thương, John McCain còn tâm sự về dự định công việc nếu may mắn được
trở về:
- “Thưa ông, tôi cũng mới định như thế thôi. Thực tình mà
nói, tôi thấy cũng khó mà viết được. Tôi không tin rằng cánh tay phải tôi sẽ
lành lặn. Tôi tàn tật tay phải thì viết sao được.
- Người định làm sách một cách nghiêm túc, thì dù có bị
ai cưa đi cả tay phải lẫn tay trái,
người ta cũng cứ viết được. Đối với người viết sách để làm chứng cho sự sống,
làm chứng cho chiến tranh và hòa bình, sự quan trọng không nằm ở cánh
tay bàn tay cầm quản bút hoặc mổ máy chữ. Không phải ở cái tay, mà chính là ở
cái đầu, ở cái tim, chính là những cái đọng lại nơi tim và đầu mình…
- Ý định viết sách ở tôi, thưa ông, cũng mới là thoáng nẩy
ra như thế thôi. Có lẽ sau này tôi sẽ
xin đi làm quản lý ở một công ty nào. Tôi có một vợ và ba con. Thưa ông tôi là một người đang thấy cần phải
có hòa bình và mong chiến tranh kết thúc. Tôi còn là một người không muốn làm những gì có thể
hại đến thanh danh gia đình tôi".
TẦN TẦN
Nguồn: Newszing
TÁC GIẢ VÀ TÁC PHẨM KHÁC:
